Οι Σαμουράϊ

Σύντομη αναδρομή στην ιστορία

Οι Samurai (Σαμουράϊ = αυτός που υπηρετεί) ήταν πολεμιστές υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης και ικανοτήτων, οι οποίοι εμφανίσθηκαν σταδιακά στην Ιαπωνία μετά τις μεταρρυθμίσεις του Taika το 646 μ.Χ. Οι μεταρρυθμίσεις που περιελάμβαναν αναδιανομή της γης και βαρείς φόρους, είχαν ως σκοπό την ίδρυση μιας αυτοκρατορίας «Κινεζικού τύπου». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, πολλοί μικροί αγρότες να αναγκασθούν να πουλήσουν τη γη και να εργάζονται ως αγρότες – ενοικιαστές.
Εν τω μεταξύ ορισμένοι μεγάλοι γαιοκτήμονες είχαν συγκεντρώσει δύναμη και πλούτο, δημιουργώντας ένα φεουδαρχικό σύστημα παρόμοιο με το αντίστοιχο μεσαιωνικό της Ευρώπης. Αυτό το σύστημα αποδείχθηκε ανεφάρμοστο και κατέρρευσε μέσα σε μερικούς αιώνες. Όπως λοιπόν και στην Ευρώπη, οι νέοι φεουδάρχες χρειάζονταν πολεμιστές για υπερασπίζονται την περιουσία τους τους. Έτσι γεννήθηκε ο πολεμιστής σαμουράϊ (ή «bushi»).

Οι σαμουράϊ και οι εποχές

Πρώιμη φεουδαρχική Εποχή σαμουράϊ 

Ορισμένοι σαμουράϊ ήσαν συγγενείς των γαιοκτημόνων, ενώ άλλοι είχαν προσληφθεί ως μισθοφόροι. Ο κώδικας των σαμουράϊ τόνιζε την πίστη στον κύριό του, ακόμα και υπεράνω της οικογενειακής τιμής. Η ιστορία δείχνει ότι οι πιο πιστοί σαμουράϊ ήσαν συνήθως μέλη της οικογένειας ή οικονομικά εξαρτώμενα μέλη των κυρίων τους.
Στο 900 μ.Χ, οι αδύναμοι αυτοκράτορες της δυναστείας Heian (794 – 1185 μ.Χ.) έχασαν τον αγροτικό έλεγχο της Ιαπωνίας. Η χώρα σπαρασσόταν από εξεγέρσεις και η εξουσία του αυτοκράτορα σύντομα περιορίσθηκε στα όρια της πρωτεύουσας. Σε ολόκληρη τη χώρα οι πολεμιστές κλήθηκαν να αναπληρώσουν το κενό εξουσίας. Το αποτέλεσμα ήταν το 1100 μ.Χ οι σαμουράϊ να αποκτήσουν στρατιωτική και πολιτική εξουσία στο μεγαλύτερο τμήμα της Ιαπωνίας.

Τέλος της εποχής Heian / άνοδος των σαμουράϊ

Η ήδη αδύναμη αυτοκρατορική εξουσία δέχθηκε μοιραίο πλήγμα το 1156 μ.Χ, όταν ο αυτοκράτορας Toba πέθανε χωρίς να ορίσει διάδοχο. Οι γιοι του Sutoku και Go Shirakawa ξεκίνησαν εμφύλιο πόλεμο που ονομάσθηκε εξέγερση Hogen. Στο τέλος του εμφυλίου είχαν ηττηθεί και οι δύο καθότι η αυτοκρατορική εξουσία είχε πλέον απωλέσει όλα τα προνόμια. Κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πόλεμου, ήρθαν στο προσκήνιο οι οίκοι των σαμουράϊ Minamoto και Taira. Αυτοί το 1160 μ.Χ πολέμησαν ο ένας εναντίον του άλλου στην εξέγερση Heiji. Μετά τη νίκη οι Taira ίδρυσαν την πρώτη κυβέρνηση της χώρας αποτελούμενη από σαμουράϊ ή Shogunate (Σογκουνάτο, δηλ. στρατιωτική κυβέρνηση), με τον αυτοκράτορα να αποτελεί «διακοσμητικό στοιχείο». Οι δε ηττημένοι Minamoto εκδιώχθηκαν από την πρωτεύουσα Kyoto.

Περίοδος Kamakura

Οι δύο οίκοι πολέμησαν ακόμη μια φορά στον πόλεμο Genpei (1180-1185 μ.Χ) ο οποίος έληξε αυτή την φορά με νίκη του Minamoto. Ο Minamoto no Yorimoto ίδρυσε το Σογκουνάτο της Καμακούρα (Kamakura Shogunate – στρατιωτική κυβέρνηση ). Κυβέρνησε το μεγαλύτερο μέρος της Ιαπωνίας (βόρειες και δυτικές περιοχές) μέχρι το 1333 μ.Χ. Ενώ όμως η Καμακούρα ήταν ισχυρή, ποτέ δεν κατάφερε να κατακτήσει τις βόρειες και δυτικές περιοχές της χώρας. Αυτό διότι οι Shoguns (αρχιστράτηγοι) αντιμετώπιζαν περιοδική αντίσταση από άλλες οικογένειες σαμουράϊ.
Το 1268 μ.Χ εμφανίστηκε μια εξωτερική απειλή. Ο Kublai Khan αυτοκράτορας των Μογγόλων Yuan, απαίτησε φόρο υποτέλειας από την Ιαπωνία. Το Κιότο αρνήθηκε και οι Μογγόλοι εισέβαλαν το 1274 μ.Χ με 600 πλοία. Όμως τυφώνας κατέστρεψε το στόλο τους, όπως επίσης την ίδια τύχη είχε ένας δεύτερος στόλος το 1281 μ.Χ.

Πτώση της Kamakura / Πρώιμη περίοδος Muromachi (Ashikaga)

Παρά την βοήθεια από τη φύση, οι επιθέσεις των Μογγόλων είχαν κοστίσει ακριβά στην Καμακούρα. Αδυνατώντας να προσφέρουν γη ή πλούτη στους ηγέτες Samurai που κινητοποιήθηκαν για την άμυνα της Ιαπωνίας, οι αποδυναμωμένοι Shogun έχουν να αντιμετωπίσουν και μία επιπλέον πρόκληση από τον Αυτοκράτορα Go-Daigo το 1318 μ.Χ. Ο αυτοκράτορας εξορίστηκε το 1331 μ.Χ, αλλά επέστρεψε και ανέτρεψε το Σογκουνάτο (στρατιωτική κυβέρνηση) το 1333 μ.Χ.
Αυτή όμως η αποκατάσταση αυτοκρατορικής εξουσίας διήρκεσε μόλις τρία χρόνια.

Το 1336 μ.Χ, το Shogunate Ashikaga υπό την ηγεσία του Ashikaga Takauji επανέφερε το καθεστώς διοίκησης Samurai, αλλά πολύ ασθενέστερο σε δύναμη από ότι η Kamakura. Εκείνη την περίοδο απέκτησαν σημαντική δύναμη οι περιφερειακοί άρχοντες που ονομάζονταν «Daimyo» (μεγάλα ονόματα).

Ύστερη περίοδος Muromachi

Το 1460 μ.Χ οι Daimyo είχαν πλέον τόση δύναμη, ώστε αγνοούσαν τις διαταγές του εκάστοτε Shogun και υποστήριζαν διαφορετικούς διαδόχους για τον αυτοκρατορικό θρόνο. Όταν ο Shogun, Ashikaga Yoshimasa παραιτήθηκε το 1464 μ.Χ, οι διαφορές μεταξύ των υποστηρικτών του νεότερου αδελφού του και του γιου του, πυροδότησαν ακόμη πιο έντονη διαμάχη μεταξύ των Daimyo.
Το 1467 μ.Χ, αυτές ο αντιπαραθέσεις οδήγησαν στο δεκαετή πόλεμο Onin κατά τον οποίο χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους και το Κιότο καταστράφηκε ολοσχερώς.
Ο πόλεμος Onin οδήγησε στην «περίοδο εμπόλεμων κρατών» (ασιατική ιστορική περίοδος) ή Sengoku jidai. Μεταξύ των ετών 1467 μ.Χ και 1573 μ.Χ, πολλοί Daimyo οδήγησαν τους οίκους τους σε μάχες για την εθνική κυριαρχία, εμπλέκοντας σχεδόν όλες τις επαρχίες.

Περίοδος Azuchi-Momoyama / Αποκατάσταση της τάξης

Η περίοδος εμπόλεμων κρατών άρχισε να βαίνει προς το τέλος το 1568 μ.Χ, όταν ο πολέμαρχος Oda Nobunaga νίκησε τρεις ισχυρούς Daimyo, βάδισε στο Κιότο και διόρισε ως Shogun τον ευνοούμενό του, Yoshiaki.
Ο Nobunaga αφιέρωσε τα επόμενα 14 χρόνια στην κατάκτηση αντίπαλων Daimyo και την καταστολή εξεγέρσεων από Βουδιστές μοναχούς.
Το κάστρο Azuchi που κατασκευάστηκε επί ηγεμονίας του, το 1576 μ.Χ – 1579 μ.Χ, έγινε σύμβολο της Ιαπωνικής επανένωσης.

Το 1582 μ.Χ ο Nobunaga δολοφονήθηκε από τον στρατηγό του Akechi Mitsuhide. Την ενοποίηση ολοκλήρωσε ένας άλλος από τους στρατηγούς του ο Toyotomi Hideyoshi, ο οποίος και κυβέρνησε ως kampaku (αντιβασιλέας). Ο Hideyoshi εισέβαλε στην Κορέα το 1592 μ.Χ και το 1597 μ.Χ.

Tokugawa Shogunate (περίοδος Edo).

Ο Hideyoshi είχε εξορίσει τον μεγάλο οίκο Tokugawa από την περιοχή γύρω από το Κιότο στην περιοχή Kanto στη δυτική Ιαπωνία. To 1600 μ.Χ ο Tokugawa Ieyasu είχε κατακτήσει τους υπόλοιπους δυτικους Daimyo έχοντας ως ορμητήριο το κάστρο του στο Edo (σημερινό Τόκιο).

Ο Hidetada (γιος του Ieyasu) έγινε Shogun της ενωμένης χώρας το 1605 μ.Χ, εγκαινιάζοντας 250 χρόνια ειρήνης και σταθερότητας για την Ιαπωνία.
Ο ισχυρός Shogun Tokugawa επιβλήθηκε στους σαμουράϊ, αναγκάζοντάς τους ή να υπηρετούν τους άρχοντες στις πόλεις, ή να παραδώσουν τα ξίφη τους και τα αγροκτήματα τους. Αυτό μετέτρεψε τους υπερήφανους πολεμιστές σε μια τάξη «καλλιεργημένων γραφειοκρατών».

Αποκατάσταση Meiji και παρακμή των σαμουράϊ

Το 1868 μ.Χ η αποκατάσταση Meiji σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τους σαμουράϊ.
Στο σύστημα συνταγματικής μοναρχίας Meiji περιλαμβάνονταν μεταρρυθμίσεις όπως οι προϋποθέσεις για την ανάληψη δημόσιου αξιώματος. Ο Αυτοκράτορας Meiji απομάκρυνε τους Samurai, μείωσε τη δύναμη των Daimyo και μετέφερε την πρωτεύουσα από το Κιότο στο Τόκιο. Η νέα κυβέρνηση δημιούργησε στρατό κληρωτών το 1873 μ.Χ στον οποίο οι περισσότεροι αξιωματικοί προέρχονταν κατά βάση από τις τάξεις των πρώην σαμουράϊ.
Το 1877 μ.Χ, κάποιοι πρώην Samurai επαναστάτησαν εναντίον του Meiji στην εξέγερση των Satsuma. Έχασαν τη μάχη της Shiroyama, και η εποχή των σαμουράϊ έλαβε τέλος.

Πολιτισμός των σαμουράϊ 

Η κουλτούρα των σαμουράϊ ήταν θεμελιωμένη στην έννοια του Bushido – «δρόμος του πολεμιστή.» Τα κεντρικά δόγματα του Bushido είναι τιμή και περιφρόνηση στον θάνατο. Ένας σαμουράϊ νομιμοποιείτο να σκοτώσει όποιον δεν τον υπηρετούσε με τιμή. Οι πολεμιστές διέποντο από το πνεύμα Bushido «να πολεμούν γενναία για τον κύριό τους και να προτιμούν τον αξιοπρεπή θάνατο από την ατίμωση της ήττας».
Από αυτή την περιφρόνηση για τον θάνατο, δημιουργήθηκε η ιαπωνική παράδοση του seppuku οι ηττημένοι πολεμιστές (και ατιμασμένα κυβερνητικά στελέχη) αυτοκτονούσαν με τιμή, μέσω τελετουργίας (τομή στην κοιλιακή χώρα) με ένα μικρό ξίφος μήκους 15-30 εκατοστών (Tantο).

Οπλισμός των σαμουράϊ

Οι πρώτοι σαμουράϊ ήταν τοξότες, εμάχοντο πεζοί ή με άλογο φέροντας μεγάλα τόξα (Yumi). Τα ξίφη τα χρησιμοποιούσαν κυρίως για να επιφέρουν το θανατηφόρο χτύπημα στους τραυματισμένους εχθρούς.

Μετά τις επιδρομές των Μογγόλων το 1272 μ.Χ και 1281 μ.Χ, οι Samurai άρχισαν να κάνουν μεγαλύτερη χρήση του ξίφους και δοράτων με καμπυλωτή λεπίδα – πτερύγιο που ονομάζονταν naginata.

Οι σαμουράϊ  έφεραν δύο ξίφη μαζί (μακρύ και κοντό) που ονομάζοντο Daisho. Το katana, μία κυρτή λεπίδα μήκους 68 (~27 inches) εκατοστών, ενώ το Wakizashi μήκους 12-24 εκατοστά, χρησιμοποιείτο για μαχαίρωμα. Στα τέλη του 16ου αιώνα, όσοι δεν ήσαν Samurai απαγορευόταν να φορούν Daisho.
Οι σαμουράϊ στη μάχη φορούσαν πλήρη πανοπλία σώματος, συμπεριλαμβανομένου κράνους με κέρατα.

Η πραγματική ιστορία του τελευταίου σαμουράϊ

Η ιστορία του Jules Brunet (Ζουλ Μπρουνέ), που ενέπνευσε τον χαρακτήρα του Nathan Algren, που έπαιξε ο Tom Cruise στην ταινία του 2003 \”The Last Samurai\”.

Ο γάλλος αξιωματικός Jules Brunet διαδραμάτισε ενεργό ρόλο κατά τη διάρκεια του πολέμου Boshin, οδηγώντας την εξέγερση ενάντια στην Αυτοκρατορική Ιαπωνία, το 1868-69 μ.Χ.

«Μια επανάσταση αναγκάζει τη στρατιωτική αποστολή να επιστρέψει στη Γαλλία. Μόνος μένω, μόνος μου θέλω να συνεχίσω υπό τις νέες συνθήκες τα αποτελέσματα που επετεύχθησαν από την αποστολή μαζί με το Κόμμα του Βορρά, που είναι το ευνοϊκό για τη Γαλλία κόμμα στην Ιαπωνία. Σύντομα θα υπάρξει αντίδραση, και οι Daimyo του Βορρά μου πρότειναν να είμαι η ψυχή τους».

Jules Brunet, Επιστολή προς τον Ναπολέοντα ΙΙΙ

Σαμουράϊ ο μύθος

Στην σύγχρονη Ιαπωνία τιμούν τη μνήμη των σαμουράϊ και το bushido επηρεάζει ακόμα τον πολιτισμό τους. Σήμερα όμως η επίκληση του κώδικα τιμής των σαμουράϊ γίνεται περισσότερο σε εταιρικά διοικητικά συμβούλια και όχι στο πεδίο της μάχης.
Ακόμη και σήμερα όλοι γνωρίζουν την ιστορία των σαράντα επτά Ronin (περιπλανώμενοι σαμουράϊ = σαμουράϊ χωρίς κύριο) ενός Ιαπωνικού θρύλου.
«Το 1701 μ.Χ, ο Asano Naganori Daimyo της επαρχίας Akō, ευρισκόμενος στο κάστρο Edo, προσπάθησε να σκοτώσει με στιλέτο τον Kira, έναν κυβερνητικό αξιωματούχο. Ο Asano συνελήφθη και αναγκάστηκε να κάνει seppuku. Δύο χρόνια αργότερα οι σαράντα επτά σαμουράϊ του Asano κατεδίωξαν και σκότωσαν τον Kira, χωρίς να γνωρίζουν τους λόγους που ανάγκασαν τον Asano να επιτεθεί ήταν αρκετό γι’ αυτούς που ο κύριός τους τον ήθελε νεκρό. Δεδομένου ότι οι Ronin είχαν ακολουθήσει τον κώδικα Bushido, ο Shogun τους επέτρεψε να διαπράξουν seppuku αντί να εκτελεστούν.

Ακόμη και σήμερα οι Ιάπωνες εξακολουθούν να αποτίουν τιμή στους τάφους των 47 Ronin.